آیا پلیس آگاهی و کلانتری ها تفاوت دارند؟

آیا پلیس آگاهی همان کلانتری ها هستند؟ اگر نه چه تفاوتی با هم دارند؟ پلیس های تخصصی کدام ها هستند و چه تفاوتی با پلیس آگاهی دارند؟

در این مقاله سعی داریم به سوالات شما در خصوص پلیس و نیروی انتظامی در ایران و مسائل پیرامون آن پاسخ دهیم.

نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران  یا همان ناجا در سال ۱۳۷۱ از ادغام شهربانی، ژاندارمری و نیز کمیته انقلاب اسلامی، به ‌وجود آمد و تا سال گذشته نیروی اصلی حفظ امنیت داخلی ایران بود.

در سال 1400 فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران با هدف ساختار نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران ایجاد و رسما با نام اختصاری فراجا مسئولیت حفظ امنیت درون ایران را عهده دار شد.

بنابراین فراجا شاخه ای از نیروهای مسلح ایران است که وظیفه پلیس در ایران را بر عهده دارد.

در خصوص وظایف نیروی انتظامی موضوعات کلی از قبیل استقرار نظم و امنيت و تامين آسايش عمومی و فردی، حراست از اماكن، حفاظت از مسئولين و شخصيت های داخلی و خارجی، پيشگيری از وقوع جرم، كشف جرايم، دستگيری متهمين و مجرمين و جلوگيری از فرار و اختفا آنها، اجرا و ابلاغ احكام قضايی و غیره را برشمرده اند اما به صورت تخصصی نیروی انتظامی دارای هجده رسته است.

رَسته اصطلاحی است برای مشخص کردن تخصص‌های نظامی که از نظر مأموریت، نوع کار و وظایف مشاغل نظامی دارای ارتباط نزدیک است.

این رسته ها عبارتند از:

مرزبانی

اطلاعات

عملیات ویژه

انتظامی

ترافیک (راهنمایی و رانندگی)

هوایی

آماد و پشتیبانی

جرم‌شناسی (آگاهی)

رایانه

حقوق

معارف

اداری

هنر

دارایی

مخابرات و الکترونیک (فتا)

فنی و مهندسی

دریایی

بهداری

بنابراین پلیس آگاهی یکی از نیروهای تخصصی در نیروی انتظامی است.

وظیفه اصلی پلیس آگاهی، رسیدگی به پرونده های سرقت است. سرقت از نظر ابعاد ارزش آن به دو قسمت سرقت خُرد و سرقت بزرگ تقسیم می شود.

مردم برای سرقت از از نوع خرد، مثل سرقت دوچرخه، جیب بری نیاز است به کلانتری ها مراجعه کنند. جرائم بزرگتر در حیطه تخصص پلیس آگاهی است؛ چرا که پلیس آگاهی از عملیاتی ترین پلیس های تخصصی کشور است.

استثنائا در شهر بزرگ تهران، دو معاونت برای مقابله با سرقت فعالیت می کنند. حیطه کاری یکی از آنها رسیدگی به پرونده های سرقت وسایل نقلیه و دیگری به سایر سرقت ها می پردازد. هدف از این تقسیم بندی این است که متاسفانه حجم زیادی از پرونده های سرقت، مربوط به سرقت وسایط نقلیه و خودرو در تهران است.

همچنین، رسیدگی به تمام جرایم جنایی مثل قتل، تجاوز، آدم ربایی، سرقت مسلحانه، آتش سوزی عمدی، توسط پلیس آگاهی رسیدگی می شود.

جالب است بدانید که پرونده هایی تحت عنوان فِقدان که مرتبط با گم شدن افراد می باشد، در حیطه کاری پلیس آگاهی می باشد.

طبق اظهارات مقامات ارشد در پلیس آگاهی، به علت افزایش تعداد پرونده های جرائم مربوط به جعل و کلاهبرداری، دو اداره ویژه تحت همین عناوین در پلیس آگاهی فعال هستند تا مردم سریع تر و راحت تر به حق خود برسند.

این مرکز که بیش از 107 سال قدمت دارد، از بخش های مختلفی مثل بخش گواهی سوء پیشینه تشکیل شده است. پزشکان خیره در این مراکز که در سطح شهر تهران وجود دارند، مشغول خدمت رسانی به مردم هستند.

از جمله وظایف مرکز تشخیص هویت پلیس آگاهی اقداماتی مثل صدور گواهی سوء پیشینه، بررسی‌های صحنه‌های جنایی، سرقت، کمک به شناسایی اجساد ناشناس و به طور مثال کارتن‌خوابها و مواردی از این دست می باشد.

در اداره مرکز تشخیص هویت پلیس آگاهی، آزمایشگاه های تخصصی مختلفی وجود دارد. به عنوان مثال، یکی از این آزمایشگاه ها، آزمایشگاه شیمی است که وظیفه بررسی مواد جمع آوری شده از صحنه جرم را دارد تا تعیین کند آیا مواد سمی و خطرناک در آن وجود دارد یا نه.

تاریخچه تشکیل پلیس آگاهی

اداره کل آگاهی تحت تابعیت معاونت تحقیقات و کشف جرائم ناجا در سال ۱۳۷۰ با اجرای طرح ادغام نیرو‌های انتظامی، تشکیل شد.

حدود یک دهه بعد، معاونت تحقیقات و کشف جرایم به معاونت آگاهی تغییر نام داد و اداره کل آگاهی به سه اداره تقسیم شد؛ اداره کل مبارزه با جرایم جنایی، مبارزه با جرائم خاص و جرائم رایانه‌ای.

علاوه بر این، اداره کل مبارزه با قاچاق کالا هم تغییر نام داد به نام جدید اداره کل مبارزه با جرائم اقتصادی و تحت این عنوان جدید به این معاونت پیوست.

در نهایت در سال ۱۳۸۵ معاونت آگاهی به پلیس آگاهی تغییر نام داد و زیر مجموعه های متعددی دارد.

امروزه تمام معاونت ها به پلیس های تخصصی تبدیل شده اند و پلیس آگاهی در کنار سایر پلیس های تخصصی مانند پلیس فتا، پلیس امنیت اطلاعات و غیره به انجام وظیفه مشغول است.

همیشه دیده ایم که به هنگام بالا گرفتن درگیری در کوچه و خیابان یا اتفاق افتادن سرقت های خرد از ماشین ها و منازل و اتفاقاتی از این دست اولین مرجع قانونی که جهت بررسی وارد عمل می شود کلانتری ها می باشند. به طور معمول برای هر ناحیه و یا محله یک کلانتری دایر می شود. ماموران کلانتری پس از دریافت دستور مافوق، جهت بررسی دعوا به محل اعزام می شوند.

در این مواقع اگر موضوع جزئی باشد در همان کلانتری حل و فصل شده در غیر این صورت صورتجلسه می شود و به همراه متهم به دادسرا ارجاع داده می شود.

در مجموع به کلانتری ها جرایم سنگین ارجاع نمی شود.

جالب است بدانید کلانتری به عنوان پلیس شهر و پاسگاه‌های انتظامی در خارج از شهر حافظ نظم و امنیت هر حوزه از خود است.

کلانتری و آگاهی هر دو زیر مجموعه نیروی انتظامی بوده ولی وظایف متفاوتی را بر عهده داشته و به جرایمی با اهمیت های مختلف رسیدگی می کنند.

پلیس پیشگیری بزرگترین فرماندهی در ناجا است که مستقیماً فرماندهی کلیه کلانتری‌ها و پاسگاه‌های انتظامی سراسر کشور، پلیس فرودگاه‌های کشور، پلیس راه‌آهن، پلیس خدمات قضایی مستقر در سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها، یگان‌های امداد شهرستانها، یگان‌های حفاظت سازمانهای صداوسیما، یگان حفاظت سازمان انرژی اتمی، زندان‌ها و تعزیرات حکومتی، میراث فرهنگی و گردشگری، حفاظت از محیط زیست، جنگلبانی و منابع طبیعی را عهده‌دار است.